In onze vorige column van 13 juni, “Opties 2.0”, lieten we zien dat u met 1 eenvoudige optietransactie drie dingen bereikt: u kunt uw aandelenportefeuille beschermen tegen koersdalingen, u kunt uw rendement verhogen bij gelijkblijvende koersen en tot slot houdt u ook nog voldoende opwaarts potentieel in de portefeuille als de koersen wel stijgen.
Maar let op: pak het verstandig aan en zorg dat u voldoende basiskennis van Opties in huis heeft. Die basiskennis geven we u in deze serie Opties 2.0 basiskennis. ’t Is soms wat droge stof, maar bedenk dat het voor het goede doel is: rendement verhogen.
Optieklasse
Dat hoort u vaak, optieklasse. Opties hebben betrekking op een bepaalde onderliggende waarde. Dit kan een Index zijn, maar ook een individueel Aandeel of Valuta. Alle opties die betrekking hebben op één bepaalde onderliggende waarde vormen samen een Optieklasse.
Op de markten in Amsterdam (NYSE Liffe en TOM) worden er ongeveer 115 optieklasses verhandeld.
Er kunnen in opties op 52 verschillende onderliggende waarden worden gehandeld. 2 Index opties (AEX-Index en AMX-Index), 49 Aandelen opties (Van Aalberts Industries en Aegon tot Ziggo) en 1 Valuta optieklasse (EDX).
Soort optie: Call / Put opties
Op de optiemarkten van Amsterdam kun je twee soorten opties verhandelen: Call opties (Kooprechten) en Put opties (Verkooprechten). Een Call optie geeft het recht om de onderliggende waarde (bijvoorbeeld een index, aandeel of valuta) te kopen. Een Put optie geeft het recht om de onderliggende waarde te verkopen.
Uitoefenprijs / Strike Price
Het kopen of verkopen van de onderliggende waarde gaat tegen een van te voren vastgestelde prijs. Deze van te voren vastgestelde prijs heet uitoefenprijs.
De uitoefenprijs van een optie is de prijs waartegen de koper van de call optie de onderliggende waarde kan kopen, en/of waartegen de koper van een put optie de onderliggende waarde kan verkopen.
De uitoefenprijs heet ook wel ‘Strike Price’ of ´Exercise Price´. Met het begrip uitoefenprijs is de definitie van opties ook wat nauwkeuriger. Een Call optie (kooprecht) geeft het recht om de onderliggende waarde te kopen tegen een vooraf vastgestelde prijs (de uitoefenprijs). En een Put optie (verkooprecht) geeft het recht om de onderliggende waarde te verkopen tegen een vooraf vastgestelde prijs (de uitoefenprijs).
Looptijd / Expiratiedatum
Voor hoelang heeft u het recht om te kopen of verkopen? Dat hangt af van de looptijd. Het recht om te kopen of verkopen van de onderliggende waarde tegen een van te voren vastgestelde prijs geldt voor een bepaalde looptijd. Deze looptijd loopt tot een van te voren vastgestelde datum. Deze van te voren vastgestelde datum heet de expiratiedatum van de optie, ook wel ´Expiry´. Na de expiratiedatum expireert de optie en houdt op te bestaan.
En weer komen we dichterbij de precieze definitie van een optie:
Een Call optie (kooprecht) geeft het recht om tot een bepaalde datum (expiratiedatum) de onderliggende waarde te kopen op een vooraf vastgestelde prijs (de uitoefenprijs).
Een Put optie (verkooprecht) geeft het recht om tot een bepaalde datum (expiratiedatum) de onderliggende waarde te verkopen op een vooraf vastgestelde prijs (de uitoefenprijs).
Kopen en Verkopen (Schrijven)
U kunt opties Kopen en Verkopen. Klinkt simpel. Maar let op:
U kunt opties ook verkopen, zonder dat u ze bezit. Dit heet het schrijven van opties. Door het verkopen of schrijven van opties krijgt u een plicht in plaats van een recht.
Als koper van een Call optie heeft u het recht om de onderliggende waarde te kopen tegen een vastgestelde prijs.
Als verkoper van een Call optie heeft u de plicht om de onderliggende waarde te leveren tegen een vastgestelde prijs.
Als koper van een Put optie heeft u het recht om de onderliggende waarde te verkopen tegen een vastgestelde prijs.
Als verkoper van een Put optie heeft u de plicht om de onderliggende waarde af te nemen tegen een vastgestelde prijs.
Contractgrootte / Contract Size
Bij opties is ook afgesproken hoeveel onderliggende waarde een koper of verkoper mag kopen of verkopen. Dit noemen we de contractgrootte of ‘contract size’. In Amsterdam wordt voor opties standaard een contractgrootte van 100 gehanteerd. Dit betekent dat als u 1 Call optie koopt, dat overeenkomt met 100 aandelen. Wilt u 500 aandelen kunnen kopen, dan koopt u dus 5 Call opties (500 / 100 = 5).
Hiermee wordt de definitie van opties weer wat nauwkeuriger:
Een Call optie (kooprecht) geeft het recht om tot een bepaalde datum (expiratiedatum) een afgesproken hoeveelheid onderliggende waarden te kopen op een vooraf vastgestelde prijs (de uitoefenprijs).
Een Put optie (verkooprecht) geeft het recht om tot een bepaalde datum (expiratiedatum) een afgesproken hoeveelheid onderliggende waarden te verkopen op een vooraf vastgestelde prijs (de uitoefenprijs).
Amerikaanse / Europese stijl
Opties kunnen tijdens beursuren worden verhandeld. U kunt dan opties Kopen en Verkopen.
Het Kooprecht of Verkooprecht mag u op bepaalde momenten uitoefenen. Sommige opties mag je alleen uitoefenen op expiratie. Andere opties mag je ook tussentijds uitoefenen gedurende hun looptijd, tussen nu en expiratie.
Opties die je tussentijds mag uitoefenen noemen we Amerikaanse stijl opties. In Amsterdam zijn de opties op individuele aandelen Amerikaanse stijl opties. Als belegger kunt u deze dus tussentijds uitoefenen. U hoeft niet te wachten tot de opties expireren.
Opties die je uitsluitend op expiratie mag uitoefenen noemen we Europese stijl opties. In Amsterdam zijn de Index opties en Valuata opties Europese stijl opties. Deze opties mag u dus uitsluitend op expiratie uitoefenen. Let op, u kunt en mag deze opties wel gewoon tussentijds tijdens beursuren verhandelen (kopen, verkopen). U hoeft dus niet te wachten tot expiratie om uw posities te sluiten!
Hiermee wordt de definitie van opties weer wat nauwkeuriger:
- Een Amerikaanse stijl Call optie geeft het recht om tot expiratie een afgesproken hoeveelheid onderliggende waarde te kopen op een vooraf vastgestelde prijs.
- Een Europese stijl Call optie geeft het recht om op expiratie een afgesproken hoeveelheid onderliggende waarde te kopen op een vooraf vastgestelde prijs.
- Een Amerikaanse stijl Put optie geeft het recht om tot expiratie een afgesproken hoeveelheid onderliggende waarde te verkopen op een vooraf vastgestelde prijs.
- Een Europese stijl Put optie geeft het recht om op expiratie een afgesproken hoeveelheid onderliggende waarde te verkopen op een vooraf vastgestelde prijs.
Dit al dan niet vervroegd uitoefenen van opties heeft wat financiële addertjes onder het gras. Daarover vertellen we u in een later artikel meer.
Uitoefenen / Exercise
Indien u opties heeft gekocht kunt u deze opties verkopen en/of uitoefenen.
Indien u gebruik maakt van het recht om uw optie uit te oefenen noemen we dit ook wel ‘exercisen’.
Bij het uitoefenen van een Call optie maakt de bezitter van deze Call optie gebruik van het recht om de onderliggende waarde te kopen tegen de vooraf vastgestelde prijs (uitoefenprijs).
Bij het uitoefenen van een Put optie maakt de bezitter van deze Put optie gebruik van het recht om de onderliggende waarde te verkopen tegen de vooraf vastgestelde prijs (uitoefenprijs).
Aanwijzing / Assignment
Indien u opties heeft verkocht zonder deze te bezitten, kunt u deze opties later terugkopen of u kunt worden ´ge-assigned´.
Een tegenpartij oefent bijvoorbeeld haar optie uit en u bent random aangewezen om uw verplichting na te komen. Als de koper wil kopen/verkopen moet er immers iemand anders leveren/afnemen.
Bij een Call optie dient de belegger die wordt ge-assigned (dat is dus een belegger die deze Call optie short zit) de onderliggende waarde te leveren tegen de vooraf vastgestelde prijs (uitoefenprijs).
Bij een Put optie dient de belegger die wordt ge-assigned (dat is dus een belegger die deze Put optie short zit) de onderliggende waarde af te nemen tegen de vooraf vastgestelde prijs (uitoefenprijs).
Expiratiecyclus – Maand-, Week- en Dagopties
Opties lopen af op een bepaalde datum. Dit noemen we de expiratie van een optie.
In Amsterdam expireren opties standaard op de 3e vrijdag van de maand (maandopties). Naast deze maandopties zijn er ook weekopties en dagopties.
Weekopties worden op vrijdag geintroduceerd en expireren de volgende week vrijdag. Zo hebben weekopties een looptijd van één week.
Weekopties zijn beschikbaar op de AEX-Index (AX1, AX2, AX4, AX5) en op 6 individuele aandelen. Te weten Aegon (tradingsymbol AGN met 1AG, 2AG, 4AG en 5AG. 3AG bestaat niet, dat zijn de gewone maandopties AGN die op de 3e vrijdag van de maand expireren), Arcelor Mittal (MT), ING Groep (ING), Koninklijke KPN (KPN), Koninklijke Philips (PHI) en Royal Dutch Shell “A-Shares” (RD).
Dagopties expireren iedere handelsdag. Ze worden de ene dag geintroduceerd en expireren de volgende handelsdag. Dagopties zijn beschikbaar op de AEX-index, met tradingsymbol A1, A2, A3, ..., A31.
Waarde van opties
Opties hebben een bepaalde waarde. De waarde van opties wordt bepaald door een aantal parameters.
We gaan met u door de waardebepaling van opties heen.
De Waarde van een optie bestaat uit twee componenten. De Intrinsieke Waarde en de Verwachtingswaarde.
Intrinsieke Waarde:
Een optie heeft een intrinsieke waarde indien de koers van de onderliggende waarde hoger noteert dan de uitoefenprijs (bij een Call optie) of lager noteert dan de uitoefeneprijs (bij een Put optie).
De waarde van een optie is nooit negatief. De minimum waarde van een optie is 0,0.
Voor een Call Optie geldt dat de Intrinsieke Waarde van de Call optie gelijk is aan de koers van de onderliggende waarde minus de uitoefenprijs van de Call optie. In formulevorm:
Call Optie = maximum ( 0, Koers Onderliggende Waarde – Uitoefenprijs )
Indien een aandeel XYZ 52,0 noteert en een Call optie een uitoefenprijs heeft van 50,0, dan is de Intrinsieke waarde gelijk aan 52,0 – 50,0 = 2,0.Voor een Put Optie geldt dat de Intrinsieke Waarde van de Put optie gelijk is aan de uitoefenprijs van de Put optie minus de koers van de onderliggende waarde. In formulevorm:
Put Optie = maximum ( 0, Uitoefenprijs - Koers Onderliggende Waarde )
Indien een aandeel XYZ 52,0 noteert en een Put optie een uitoefenprijs heeft van 55,0, dan is de Intrinsieke waarde gelijk aan 55,0 – 52,0 = 3,0.Verwachtingswaarde:
Naast Intrinsieke Waarde heeft een optie Verwachtingswaarde.
De Verwachtingswaarde is de waarde van de Optie minus de Intrinsieke Waarde. De Verwachtingswaarde loopt, gelang de resterende looptijd van de optie, af naar 0,0.
Op Expiratie noteert een optie haar Intrinsieke Waarde. De Verwachtingswaarde is op Expiratie nihil. De Intrinsieke Waarde van een Optie is de minimale waarde van de optie op expiratie.
Optiepremie
Er zijn een aantal parameters die van invloed zijn op premievorming. Dit zijn:
- Koers Onderliggende Waarde
- Uitoefenprijs van de optie
- Resterende Looptijd van de optie
- Rente
- Volatility
- Dividend verwachting
Waardering van Opties... hoe zit dat?
Tot zover de basis eigenschappen en begrippen van opties. We hebben in dit artikel gezien op welke onderliggende waarden er opties genoteerd zijn. Dat er Call en Put opties zijn. Dat je opties kunt Kopen en Verkopen. Wat een Uitoefenprijs is. De definitie van Expiratiedatum. Contractgrootte. Amerikaanse en Europese stijl. Het Uitoefenen en Assignen van opties. De verschillende Expiratiecycli. En tot slot de Waarde van opties, bestaande uit Intrinsieke Waarde en Verwachtingswaarde.
Over de parameters en de invloed van deze parameters op de waardering van opties in het volgende artikel meer.
Herbert Robijn is oprichter en directeur van FINODEX (www.finodex.com). FINODEX ontwikkelt online beleggingstools voor particuliere aandelen- en optiebeleggers. Met de tools kunnen alle beleggers met 1 druk op de knop complete analyses, berekeningen en selecties maken.